Damgalama, kişi toplumun bir parçasıyken kişiyi lekeli, utanç verici, kötüleyici ve normal dışı ötekileştirilmiş, ayrıştırılmış bir konuma düşürür. Damgalama, aşağılanmayı, itibar kaybetmeyi, değersizleşmeyi ve toplum tarafından reddedilmeyi ifade eder. Kişiye bir damga gibi vuran bu etiketler, kişinin daha az değer görmesine, istenmemesine, ayrışmasına ve onur kırıcı tutumlarla karşı karşıya gelmesine sebep olabilir. Kişiyi yüz kızartıcı durum, lekeli, utanç verici, adını kötüye çıkaran bir konuma indirgemiş olur. Kişi adının kötüye çıkması sonucu normal dışı sayılır. Normal dışı olarak anılması, ötekileştirilmesi çevresinden onur kırıcı, farklı bir tutum görmesine sebep olabilir.
İlk çağlardan bu yana damgalamaya en sık maruz kalan kesim ruhsal bozukluğu olan kişilerdir. Geçmişten bu güne, birçok çalışmanın da gösterdiği gibi toplum, ruh sağlığı bozukluğu olan kişilere “normal dışı”, “tehlikeli”, “ne yapacağı belli olmayan kişi” şeklinde damgalamıştır (etiketlemiştir). Maalesef “deli damgası” işte..
Ruhsal bozukluğu olan kişilere ön yargı ile yaklaşılıyor ve bu kişiler ayrımcılığa uğruyor, zamanla sosyal hayattaki yerlerini kaybediyorlar. Psikiyatrik hastalıkların diğer hastalıklar gibi görülmemesinin bir nedeni de psikiyatrik hastalıkların sanki o kişilerin suçuymuş, ayıbıymış, eksikliğiymiş gibi görülmesi. İnsanların geliştirmiş oldukları ön yargılar, ruhsal sorunları olan kişilerin profesyonel yardım almasının önündeki en büyük engeldir. Damgalama endişesi en fazla psikiyatrik hastalarında görülmektedir. Yapılan çalışmalarla psikiyatri polikliniğine başvurulan hastaların ortalama %35’inde damgalama endişesi taşıdığı saptanmıştır. Damgalama nedeni ile bir çok insan psikiyatrik yardım almayı reddediyor. Damgalanan kişinin, dışlanma tutumu ve endişesi ile kendilik saygısında azalma görülmektedir. Kişi zamanla kendisine yönelik bu tutumları içselleştiriyor. Kişi böylece, moral bozukluğu, sosyal uyumda bozulma, çekingen, toplumdan soyutlaşmış ve sağlıklı düşünemeyen kişiye dönüşüyor. Ve böyle durumlarda bir uzmandan destek almanın önemini vurgulamak istiyorum. Damgalamanın olmadığı günler diliyorum.
Psikolog Evrim İNCİOĞLU