Size hep soğuk ve ilgisiz davranan kişilerle mi ilişki yaşıyorsunuz?
Sürekli size değersiz hissettiren insanlara mı ilgi duyuyorsunuz?
Sizi yoran bir ilişkiyi bile bitirmekte zorlanıyor musunuz?
İlişkilerinizde hep aynı döngülere mi giriyorsunuz?
Size bu kısır döngüleri yaşatan kalıplar ‘’şemalarınız’’ olabilir.
Bu yazıda "şemalar hayatıma ve ilişkilerime nasıl yansıyor?" ve "uyumsuz şemalarımla nasıl baş edebilirim?" gibi sorularınıza yanıt bulacaksınız.
Şema nedir?
Şema; kendinizi ve dünyayı anlamlandırmanızı sağlayan, çocuklukta başlayıp yaşam boyu tekrar eden kalıplardır. Şemalar bilişsel istikrarı sürdürmeyi sağlar ve kişiyi doğru olduğunu düşündüğü şeylere hızlıca götürür. Ancak yaşamın ilerleyen dönemlerinde şemalar, insanın kendine ve dünyaya yönelik hatalı değerlendirmeler yapmasına sebep olur. Bu nedenle şemalar uyum bozucu olmaya başlar ve işlevselliğinizi bozar.
İlişkilerimiz Üzerinde Etkili Şemalar
Terk Edilme Şeması
Bu şemaya sahip kişiler, diğer insanların ihtiyaçlarını karşılama konusunda güvenilmez olduğuna; kendilerine duygusal destek, yakınlık ve koruma sunulmayacağına inanır. Bir gün terk edileceklerini ve yapayalnız kalacaklarını düşünürler.
Öfke patlamalarının olduğu, ebeveynlerin boşandığı, vefat ettiği veya tutarsız davrandığı aile ortamları bu şemanın oluşumuna sebep olabilir.
Terk edilme şemasının ilişkilere yansıması
Birkaç günlük ayrılıklara bile dayanmakta zorlanırsınız.
Partnerinizden sürekli haberdar olmak istersiniz.
Kıskanç ve sahiplenici olursunuz.
Tartışmalarınızın ayrılıkla sonlanmasından korkarsınız.
Partneriniz sizden biraz uzaklaşsa bile sizi terk edeceğini düşünürsünüz.
Partneriniz mesajınıza geç cevap verirse yanlış bir şey yapıp yapmadığınızı sorgularsınız.
Partneriniz sizi yalnız bırakınca öfkelenirsiniz.
Kendinizi sık sık ilişkiniz hakkında düşünürken bulursunuz.
Terk edilme şeması nasıl değişir?
Çocukluğunuzda terk edilme deneyimi yaşadıysanız bu konuda uzman desteği alın.
Terk edilmeyle ilgili hislerinizi gözlemleyin ve anlamaya çalışın.
İlişkilerinizi gözden geçirin ve tekrarlayan örüntüleri netleştirin.
Bağlanmayan ve tutarsız partnerlerden uzak durun.
Bağlanan ve tutarlı bir partnerle tanıştığınızda ona güvenmeyi deneyin ve şans verin.
Eğer yukarıdakileri tek başınıza yapmakta zorlanıyorsanız ve ilişki içerisinde yoğun olarak mutsuzluk, karamsarlık, endişe gibi hisler yaşıyorsanız bir uzmandan destek almak en etkili çözüm olacaktır.
Kusurluluk şeması
Bu şemaya sahip kişiler kusurlu, kötü, istenmeyen ve sevilmez biri olduğuna inanır.
Kendi yeteneklerini küçümseyip, eksikliklerini abartabilirler.
Eleştirel, cezalandırıcı, reddedici ve kardeşler arasında kıyaslama yapan ebeveynlerin olduğu aile ortamları bu şemanın oluşumuna sebep olabilir.
Kusurluluk şemasının ilişkilere yansıması
Partnerinizin eleştirilerine aşırı duyarlı olursunuz.
Reddedilmekten korktuğunuz için duygularınızı ifade etmekte zorlanırsınız.
Tepki almaktan çekindiğiniz için partnerinize gerçek düşüncelerinizi söyleyemezsiniz.
Sizi değersiz hissettiren kişilere ilgi duyarsınız.
Kendinizi partnerinizle kıyaslayabilirsiniz.
Küçük bir hata yapsanız bile kendinizi çok mahcup hissedersiniz.
Kimsenin sizinle ilişki kurmak istemeyeceğini düşünebilirsiniz.
Haklı olsanız bile özür dileyebilirsiniz.
Kusurluluk şeması nasıl değişir?
Çocukluğunuzdaki kusurluluk ve utanç hislerinizi anlamaya çalışın.
Kusur olarak gördüğünüz ve değerli bulduğunuz özelliklerinizi listeleyin.
Memnun olmadığınız ve değişmesi mümkün olan özelliklerinizi değiştirmek için
program yapın.
Sizi eleştiren yakınlarınıza mektup yazın.
Yakın ilişkilerinizde daha doğal ve samimi olmayı deneyin.
Size kötü davranılmasına izin vermeyin.
Eğer ilişki içerisinde yoğun olarak mutsuzluk, karamsarlık ve endişe gibi belirtiler yaşıyorsanız bir uzmandan destek almayı deneyebilirsiniz.
Özetle, ilişkilerde aynı döngüleri yaşamanızın sebebi şemalarınız olabilir. Şemalarınıza meydan okumadan kısır döngüden çıkmanız zor olacaktır. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek
isteyenler için kitap önerileri:
Hayatı Yeniden Keşfedin: Young ve Klosko
Şema terapi ayırıcı özellikler: Rafaeli, Young ve Bernstein
Beni sev terk etme: Michelle Skeen
Mindfulness ve şema terapi: Ger Schurink
Daha fazla bilgi edinmek için workshop önerileri:
Psikolog Sezanur Arslantürk