"Son zamanlarda çok öfkeliyim." "İstemeden insanları kırıyorum ve hatta bu vurup kırmaya bile dönüşebiliyor." vb. şeklinde söylemler içinde misiniz? Öfkelendiğinizde karşınızdaki kişiyi kırdığınız için sonrasında daha mı çok sıkıntı çekiyorsunuz? Gelin bu öfkeye bir de birlikte daha yakından bakalım.
Sanıldığının aksine öfke, "mutluluk, üzüntü, korku" gibi doğal bir duygudur. Hayatımızda gelişen bazı olay ve durumlara karşı nasıl bu duyguları ortaya çıkarıyorsak öfkeyi de yaşamak gayet normaldir. Peki, öfke bu kadar normal ise tahrip edici olması nereden geliyor? Bu soruya cevabımız "öfkenin seviyesi" olacaktır. Eğer kişinin öfkesi normal seviyelerde kalırsa öfke kişi için yararlı bir duygu olurken, öfkenin seviyesi arttıkça yararlılığı da azalmaktadır. Daha çok arttığı durumlarda da zarar verici noktaya kadar gidebilmektedir. Kişinin öfke sebebiyle dış ortama, başka bir kişiye veya kendisine gösterdiği bu zarar verme davranışlarını ise "saldırganlık" olarak adlandırabiliriz.
"Bunları anladım. Öfke seviyem birazcık yüksekmiş peki öfkemi veya saldırganlık sırasında kendimi nasıl engelleyebilirim?" gibi bir soru aklınıza geldiyse eğer, size; "öfkenizi engellemek veya bastırmaya çalışmak yanlış bir tutum olacaktır, bastırmak yerine bunu konuşup çözmeye çalışmak doğru tutumdur." şeklinde cevap vereceğim. Öfkelendiğimiz sırada bunu aktif olarak gösterebileceğimiz gibi pasif yollarla da gösterebiliriz. Vurmak, tokat atmak veya duvarı yumruklamak gibi fiziksel yollar varken; küfür etmek, alay etmek, yüksek sesle konuşup tehdit etmek gibi davranışlar ise aktif saldırganlığın sözel şekilde gösterme yoludur. Öfkenin pasif şekilde gösterilişi; aşırı sessizlik, mutsuzluk, bağımlılık davranışları, sürekli ağlama, surat asma vb. olarak söylenebilir. "Öfkemi kabul ettim, öfkelendiğim zamanı anlayabiliyorum ve saldırganlığımı da çözmek istiyorum." noktasında hemfikirsek şimdi de öfkenin altında yatan sebepleri konuşalım.
Öfkeyi önlemek istediğimizde, öfkeye değil öfkeye sebep olan durumlara bakılması daha olumlu olacaktır çünkü öfke ve kızgınlık gibi duygular ikincil duygular olarak bahsedilirken bu duyguların kökeninde reddedilme, kaygı ve engellenme gibi duyguların olduğundan söz edilmektedir. Günlük hayatımızdaki zorlu durumlar planımızı gerçekleştirmemize engel olduğunda kendimizi engellenmiş hissedebiliriz. Özellikle birçok koşulun belirsiz olduğu pandemi döneminde gelecek kaygısı yeni mezun işsiz kişiler için can sıkıcı durum olabilmektedir. İşte bu kökende yatan duygular öfkenin çıkmasına sebep olmaktadır. Kişi öfkeyi bastırmak yerine kendi hayatındaki öfkeyi tetikleyen sorunu bulup onu çözüme kavuşturmaya çalışması daha yerinde olabilir.
Öfke sırasında zarar vermeyi azaltmak ve öfkeyi uygun bir dille karşıya aktarabilmek öfkeyi önlemek olarak tarif edilebilir. Şimdi öfkeyi önlemek için yapılabileceklere bakalım;
O anki öfkeyi tetikleyen durumu bulmak önceliğimiz olmalıdır. Genellikle benzer durumlara öfkelendiğimizi bulabilmek o durumlardan kaçınmamızı veya o durumları farklı şekillerde yorumlayabilmemizi sağlar.
Öfke sırasında vücudumuzda oluşan değişiklikleri(kalp atışının hızlanması, soluk alıp vermenin hızlanması...) fark etmemiz sonraki süreçler için kendimizi hazırlamamızı sağlayabilir.
Vücudumuzdaki bu sinyalleri algıladığımızda ise kendi kendimizi yatıştıracak cümleler tekrarlamak olumsuz davranışların yerini alabilir.
Öfke sırasında vücuda gelen bu enerjiyi başka işe yönlendirmek daha üretken olmamıza da yardımcı olacaktır.
Eğer bu sırada kendimizi karşıdaki kişiyle zarar vermeden konuşacak gibi hissediyorsak, yapıcı bir şekilde iletişim kurmak ve öfkenin sebebini anlatmak, duygularımızı ifade edebilmek ilişki için yararlı olacaktır. Bunun yanında karşımızdaki kişiyi de yapıcı bir şekilde dinleyecek sabrımız varsa dinleyebilmek olumlu davranış olarak yarar sağlar.
Son olarak bu maddeleri uygularken sizde işe yarayanları belirlemek ve her yeni durumda eski ile kıyas yapıp neyin olumlu/olumsuz olarak değiştiğinin değerlendirmesini yapmak bize yeni yollar aramanın önünü açacaktır.
Sonuç olarak, doğal bir duygumuz olan öfkenin belirli seviyesi bize yarar sağlarken üst seviyeleri olumsuz davranışlar oluşturabilir. Bunun önüne geçmek için önleme çalışmaları yapmanın yanında öfkemizin kökenindeki sorunu bulmak ayrıca faydalı olacaktır.