Psikolojik manipülasyon (Gaslighting); kişinin karşı tarafı kendisiyle ilgili şüpheye düşürmek ve onun psikolojisini bozarak kendisine bağımlı hale getirmek olarak bilinmektedir. Bunu uygulayan arkadaşınız, komşunuz, patronunuz veya akrabanız olabilir. İnsanları çeşitli akıl oyunları ve tekniklerle kendi bilgileri dışında veya istemedikleri halde etkileme veya yönlendirme yapmaktadırlar. Belli bir karakterize özellikleri olmamakla birlikte başlıca özellikleri şunlardır:
Onların koruması altında kalmanız adına etraftan şüphe etmenizi sağlarlar.
Eleştirileriyle öz saygınızı yok ederler.
Onlara ihtiyacınız olduğunda sizi üzen/kıran şeylerin nazlanma, alınma olduğunu söylerler ve özür dilemezler.
Genellikle sizin düşüncelerinize gülerler.
İlgilerini çekmeyen şeyleri yapmazlar ve hakikatleri inkar ederler.
Günlük hayatımızdan örnekler verecek olursak bu kişiler sizin sürekli kilolu oluşunuzdan bahsedip kırıldığınızı söylediğinizde aşırı tepki vererek "O kadar kötü bir insansın ki sağlığını düşündüğümü görmüyorsun." deyip sizin kendinizi sorgulamanıza sebep olurlar. Veya emin olduğunuz bir konuda "Sen yanlış hatırlıyorsundur." diyerek bildiğinizden şüphe ettirirler. Genelde güveninizi kazanıp sizi bağımlı yaptıktan sonra bu davranışlar baş göstermektedir. Onlardan sık sık ''Sana değer vermiyorlar.'', ''Sen çok safsın göremediğin için söylüyorum.'', '' Bunu yaptıysam senin yüzünden.'', ''Bana sormadan yaptığın için başına bu geldi.'' gibi cümleleri duyabilirsiniz.
Bu duruma maruz kalan kişiler kendilerine şu soruları sorabilirler:
Bu kişi hayatıma girmeden önce kendimi nasıl hissediyordum?
Özgüvenimi düşürecek bir rolü oldu mu?
Kararlarımı tek başına alabiliyor muyum, yoksa onaylanma ihtiyacı mı hissediyorum?
Eğer cevaplarınız olumsuz yöndeyse, gelin psikolojik manipülasyonu önlemek için neler yapabileceğinize bakalım.
1) Sorunu tespit edin: Manipüle edildiğiniz anlar/konular genelde ne üstüne oluyor? Bunun farkında olmak diğer kişilerle baş etmenize de olanak sağlar.
2) İsteklerinizi belirtin: Siz her şeye uyum sağlayan, ne yapılacaksa ''fark etmez'' diyen biriyseniz, karşınızdaki sizi yönetmeye alışmış olabilir. Bu sadece onun suçu olmayabilir.
3) Hislerinize güvenin: Ortada bir yanlışlık olduğunu hissediyorsanız doğruluk payı vardır. Duygularınızı yok sayarsanız kurban konumunda kalmaya devam edersiniz.
4) Ufak kararlar alın: Manipülasyonla baş etmede topyekûn savaşa girmeyin. Adım adım ilerleyin.
5) Sınırlarınızı belirtin: Sizi siz yapan sınırlarınız olsun ve bunu söylemekten çekinmeyin.
6) Hatasını belirttiğinizde telafi etmiyor, görmezden geliyor veya üste çıkıyorsa geri çekilin:
Kimseye zorla hatasını kabul ettiremezsiniz. Manipülasyona boyun eğmeyeceğinizi görmesi gerekir.
7) Vazgeçmeye hazırlıklı olun: Bu kişi sevdiğiniz/değer verdiğiniz biri olabilir. Ancak genel anlamda kendi gerçekliğinizi sorgulamanıza yol açan bir ilişki sağlıklı değildir.
Burada size düşen öncelikle farkındalığınızı artırarak, iletişiminizi sağlık hale getirmek için adım atmak olmalıdır.
Gerektiğinde istismara yol açabilen bu manipülasyona karşı harekete geçmekten korkmayın.
Psikolojik Danışman Şevval YEŞİL
@psk.dan.sevvalyesil